Tüp Bebek Nedir?

Yardımcı üreme yöntemidir. Kadından alınan yumurtanın, erkek üreme hücresi sperm ile dış ortamda birleştirilerek gerçekleştirilen döllenmedir. Geleneksel tüp bebekte sperm ve yumurta aynı tüp içinde birleştirilirken, günümüzde gelişmiş bir teknoloji olan mikroenjeksiyon yöntemi kullanılmaktadır.

ICSI (mikroenjeksiyon) özel cihazlarla yumurtanın içine spermin yerleştirilmesidir. ICSI ardından 16-18 saatlik bir süre sonrasında döllenme işlemi mikroskop altında kontrol edilir. Bölünmüş hücrelerin varlığı aranır. Bölünmüş hücreler embriyo aşamasında olduğumuzu gösterir. Özel bir sıvı içerisinde 2-5 günlük bir süre bekletilerek olgunluğa ulaşan embriyolar taze olarak transfer edilebilir. Embriyo sayısı birden fazla ise dondurulabilir. Bazı hastalarda rahim içi taze transfer için uygun olamayabilir, bu durumda da embriyolar dondurulur.

İleri teknoloji ile hazırlanan embriyolar 2., 3. yada 5. Gün şekil ve yapısal olarak yeterli kaliteye ulaşmasının ardından, rahim hazırlanarak transfer edilir. Transfer aşamasında anestezi gerekli değildir, ağrı ve acı hissedilmez.

Tüp Bebek Tedavisinde Yapılan Uygulamalar

Amaç sağlıklı yumurtanın uygun tedavi ile elde edilmesidir. Erkekte ise alınan en sağlıklı sperm yumurta hücresi ile birleştirilir. Erkekte sperm üretimini engelleyen sağlık sorunlarında, sperm elde etmek amaçlı TESE, mikro TESE gibi yöntemlerden yararlanılır.

Erkekte Kısırlık Ameliyatı Mikro Tese Hakkında

Erkekte menide sperm bulunmaması durumunda tetstislerden sperm oluşturulur. İşlem deneyimli ürologlar tarafından anestezi altında yapılır. Testis açılır, sperm kanallarından sperm elde edilmeye çalışılır. Başarı şansı %30-60 arasındadır.

Menide sperm bulunmayan erkek hasta öncelikle genetik incelemeye alınır. Y kromozomu aranır. Y kromozomunda, sperm yapımını kontrol eden AZF bölgesi ve AZF nin alt bölümleri olan a,b,c gen bölgeleri aranır. AZF nin a ve b bölgesinin tam yokluğunda sperm yapımı olanaksızdır. Bu durumda mikro TESE uygulanmamalıdır.

Mikro TESE operasyonu ortalama 2-2,5 saat sürmekte, hasta konforu için çoğunlukla genel anestezi tercih edilmektedir. İşlem sırasında mikroskop kullanılarak, testis kanalları büyütülür. Hem kanal hem damarlar izlenir. Erkek üreme sistemi, sağlıklı sperm üretemiyor veya sperm üretse dahi dışarı atılamıyorsa Mikro TESE yöntemi ile sperm elde edilebilir.

Mikro TESE operasyonunda elde edilen spermler uygun sayıda ve kalitede ise dondurulur. Eğer uygun sayı ve kalitede sperm elde edilememişse TESE operasyonu tekrarlanır. 2 operasyon arasında dokuların iyileşmesi için ortalama 6 ay olması gerekir. Ameliyatın başarılı olması için en azından bir sağlıklı spermin elde edilmesi gerekir.

Tüp Bebek Tedavisinde Mevcut Aşamalar

• Tüp bebek tedavisi için gelen çiftler ile ayrıntılı görüşme,
• Tüp bebek amacıyla başvuran çiftlere gerekli tetkikleri yapılır,
• Uygun tedavi başlanır,
• (OPU)Kadından yumurta toplanır,
• Erkekten alınan spermler yumurta ile birleştirilir,
• Tüp bebek ile oluşan embriyo takip edilir,
• Tüp bebek ile oluşan embriyo taze transfer edilir,
• Tüp bebek ile oluşan embriyo donmuş transfer de edilebilir,
• Tüp bebekte transfer sonrası gebelik testi yapılır.

Tüp Bebek Tedavisi İçin Başvuran Çiftlerde İlk Görüşme

Tüp bebek amacıyla başvuran her çiftte tüp bebek tedavisi planlanmaz. Kısırlık tedavisi bir basamak tedavisi olarak düşünülmelidir. Tedavi aşamasında yöntem olarak en basit tedavi yöntemleri ile başlanıp, gerekli olursa daha kompleks yöntemler uygulanmalıdır. Sadece basit bir yumurtlama takibi yada aşılama ile gebe kalan çiftler olduğu unutulmamalıdır.

Görüşme aşamasında hem kadın hem de erkek ile ayrıntılı konuşulmalı, infertilite süresi, tetkikleri, uygulanan tedaviler ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir.

Bu dönemde çifte gereken durumlarda ek vitamin takviyesi başlanılabilir.

Tüp Bebekte Tetkik

Öncelikle ilk görüşme ve muayene sonrası kısırlığa neden olacak sorunlar tespit edilir. Tedavi nedene yönelik olup, tedavi planlandıktan sonra; adetin 2. Ve 3. Günü çiftler kliniğe çağrılır.

Tüp Bebekte Tedavi

Adetin 2. Günü kliniğe çağrılan anne adayının yumurtaları, ultrasonografi ile sayılır. Kadın yaşı, kadının kilosu, infertilite süresi, önceki tedavi şemalarıda dikkatle incelenmelidir. Yumurta sayımı sonrası tedavide kullanılan ilaç türü ve ilaç dozu belirlenir. Kontrollerde hormon seviyelerinin tespit etmek için kanda östrojen ve progesteron düzeylerine bakılabilir. Tedaviye başlanmasının ardından da belirli aralıklarla kontrole çağrılır.

OPU (Yumurta Toplama)

Çoğunlukla anestezi altında yapılmaktadır. Ancak 1-3 yumurta gelişmiş ve kadının genel anestezi almasına engel bir durum varsa, lokal anestezi altında da yapılabilir. Yumurta toplama işlemi çoğunlukla vajinal olmakla beraber, nadir olarak karından da yapılabilir. Ultrasonografi eşliğinde, her iki yumurtalıkta yer alan yumurtalar yaklaşık 30 cm uzunluğunda bir iğne yardımıyla toplanır. İğne ortalama 120-140 mmhg gücünde negatif basınç etkisindedir. Aspire edilen yumurta sıvısı değerlendirilir.

Karından yumurta toplama işlemi; çoğunlukla bakire olan kadınlardan yumurta toplama ve dondurma aşamasında kullanılan bir yöntemdir. Karından yumurta toplama işlemide anestezi altında yapılmaktadır.

Yumurta Ve Sperm Birleştirme

Yumurta toplanması ardından, folikül sıvısı labarotuvarda embriyolog tarafından değerlendirilir. Folukül sıvısında yumurta izlenir ise, 2-4 saat sonra yumurta yeniden değerlendirilir. Bu süre sonunda yumurtanın olgunluk seviyesine bakılır. Olgun yumurta M2 olması iyi kalitede olduğunu gösterir. Olgun yumurtaya sperm hücresi enjekte edilir. Suni bir döllenme işlemi ardından ortalama 16-18 saat beklenir. Döllenme tespitinin ardından embriyolar özel sıvılar içeren ortamlarda bölünmeleri takip edilir. Uygun büyüme gerçekleştiren embriyolar 2. Gün 4 hücre iken, 3. Gün 6-9 hücrelidir.

Tüp Bebekte Transfer

Transfer taze veya dondurulmuş embriyo ile olabilir.

TAZE EMBRİYO TRANSFERİ: yumurta ve spermler döllenme işlemi gerçekleştikten 3 ile 5 günlük izlem sürecinin ardından transfer işlemi yapılır. Taze embriyo transferi öncesinde rahim ve yumurtalıkların ultrasonografi kontrolü önemlidir. Laboratuvar ortamında hazırlanan embriyolar 2., 3. Veya 5. Gün transfer edilir. Transfer ultrason eşliğinde yapılır, anestezi gerekli değildir.

Taze Transferde Progesteron Kaç Olmalıdır?

Yumurta çatlama hormonu yapıldığı gün kan progesteron düzeyi analiz edilir. Kan progesteron düzey, 1,5 ng altında olmalıdır.

Dondurulmuş Embriyo Transferi

Tüp bebek tedavisinde ilerleyen teknoloji ile beraber dondurulmuş embriyo transferi hayatımıza girdi. Bu yöntem ile çiftler istedikleri zaman çocuk sahibi olabilmekte, transfer zamanını belirleyebilmektedir.

196 derecede nitrojen tanklarında embriyolar dondurulur. Sonraki aylar veya yıllar içinde embriyolar transfer edilebilir.

Donmuş embriyo transferinde, transfer edilecek ay, adet döneminde hasta kontrol edilir. Çoğunlukla rahim duvarı, ağızdan veya deri yoluyla verilen ilaçlar ile hazırlanır. Dondurulmuş embriyo transferinde rahim kalınlığının 7 mm ve daha fazla olması istenir. Ortalama 12-14 günlük ilaç kullanım sonrasında istenilen kalınlığa ulaşılır. Kullanılan ilaçlar östrojen olup, hem ağız hem de deri yoluyla kullanılan preparatlar mevcuttur. Uygun kalınlık ardından dondurulmuş embriyonun, dondurma gününe göre transfer işlemi gerçekleştirilir.

Dondurulmuş embriyo transferi öncesinde kadın normal hayatının idame ettirebilir. Ancak transfer sonrasında ağır aktivitelerden uzak kalmalıdır.

Tüp bebek aşamasındaki her kadın, beslenme ve sıvı alımını dikkat etmelidir. Hekiminin önerdiği vitaminleri kullanmalıdır. Sigara, alkol, yoğun şeker ve sağlıksız yağlardan uzak kalmalıdır.

Tüp bebek ve transfer işlemi sırasında kullanılan ilaçların uyumu ve zamanlamasının da oldukça önemli olduğu çiftlere ayrıntıları ile anlatılmalıdır.

Tıbbi Olarak Dondurulmuş Embriyo Tarnsferinin Uygulandığı Durumlar

1-Yumurta sayısı fazla olan kadınlar: Yumurta toplama günü, yumurta sayısı 10 ve daha fazla olan kadınlarda embriyolar dondurularak transfer edilmesi daha yüksek gebelik eldesine sağlar. Özellikle polikistik over sendromun da toplanan yumurtalar fazla olmasından dolayı dondurularak transfer daha başarılı sonuçlara yol açmaktadır.

2-Rahim içi hastalıklar: Tüp bebek aşaması öncesinde hem kadın hem de erkek ayrıntılı değerlendirilir. Tedaviye başlamadan önce rahim ve yumurtalıklara yönelik ultrasonografi, rahim ve tüplere yönelik rahim filmi çekilir.

Rahimde yer kaplayan polip, miyom veya şekil bozukluğu olduğunda transfer öncesinde operasyon gerekebilir. Bu durumda transfer yapılamaz, embriyo dondurulur. Cerrahi işlem sonrasında embriyo transfer edilir.

3-Embriyoda genetik testler: Tüp bebek de başarıyı arttırmak için yapılan işlemlerden biride genetik testlerdir. Embriyo oluşumu ardından, embriyolardan bir parça alınır ve genetik analiz yapılır. Genetik sonuç çıkana kadar embriyolar dondurularak saklanır.

4-Polikistik over sendromun da, aşırı uyarılmış yumurta (hiperstimulasyon sendromu):

Ovaryen hipersitimülasyon sendromu; polikistik overli hastalarda daha sık karşılaştığımız bir problemdir. Sayıca fazla olan yumurtalar, ilaçların etkisi ile hızla büyür ve gelişir. Ardından uygun boyuta ulaşan yumurtalar hCG isimli çatlatma iğnesi ile sonrasında toplanır. Ancak aşırı büyüyen yumurtalar etkisiyle VEGf salgısı artar. Ve karın boşluğunda sıvı toplanması ve buna bağlı sorunlar yaşanır. Aşırı uyarılmayı önlemek için hCG yerine farklı uygulamalar yapılabilir. Ancak farklı uygulamalar ile yumurta çatlatılması durumunda taze transfer yapılması uygun olmaz. Bu nedenle bu hastalarda dondurulmuş embriyo transferi yapılır.

5-Progesteron hormonunun erken yükselmesi, erken dönemde yumurta çatlaması: Tüp bebek tedavi süresince yumurtaların erken dönemde çatlaması istenmez. Amacımız yumurtalar çatlamadan toplamaktır. Ancak bazı hastalarda yumurtalar aynı dönem, aynı hızda büyümez ve erken çatlayabilir. Bu durumda embriyo dondurulması ve sonrasında transfer işlemi planlanır.

6-İnce rahim zarı (endometriumun ince olması): Transfer öncesinde ultrasonografi ile kontrolde, rahim iç zarının 7 mm ve üzerinde olması gerekir. Taze transfer planlanan ve rahim kalınlığı 7 mm ye ulaşamayan kadınlarda embriyo dondurma işlemi planlanmalıdır.

Dondurulmuş Embriyo Veya Taze Embriyo Transferi Arasında Fark Var Mıdır?

Taze transfer ve dondurulmuş embriyo taransferi arasında başarı oranları arasında fark yoktur. Özellikle polikistik over sendromunda yumurta sayısı normalden fazladır. Ve rahim iç duvarı bu hasta grubunda uygun olmayabilir. Rahim duvarı uygun olmayan hastada donmuş embriyo transferi daha yüksek başarı oranına sahiptir.

Embriyo Transferi Sonrası Gebelik Ne Zaman Test Edilir?

Gebelik testi, transferden 12 gün sonra yapılır. 10. Gün itibari ile sonuç alınabilir, ancak daha net sonuçlar alınabilmesi için kan testi 12. Günde yapılır.

Transfer Sonrası Yaşanılabilecek Gebelik Belirtileri

• Kasık ağrısı,
• Kasıklarda kramp,
• Memelerde hassasiyet,
• Leke tarzı vajinal kanama

Tansfer Sonrasında Vajinal Kanama:

Embriyo transferi sonrasında bazı kadınlarda lekelenme tarzında vajinal kanama olabilir. Genellikle ağır fiziksel aktiviteden uzak durulması ve cinsel ilişki yasağı önerilir.

Tüp Bebek Taransferi Ve Cinsellik

Transferin ardından yatak istirahati önerilmez. İşlem sonrasında 30 dakikalık istirahat yeterlidir. Ancak ilk 3 gün rahim kasılmalarını arttırabilme riskinden dolayı cinsel ilişki yasaklanır.

Şehirdışında Tüp Bebek İşlemi Yaptıran Kadınlar

Embriyo transferi sonrasında, bir günlük istirahat sonrasında yolculuk yapabililirsiniz.

Preimplantasyon Genetik Tanı (PGT)

Özellikle ilk 3 ay içinde yaşanan düşüklerde en sık neden kromozomal anomalilerdir.

Embriyolar yerleştirilmeden yapılan genetik testler, tüp bebek tedavilerinde son yıllarda sık uygulanmaktadır. Embriyo oluşumunun ardından, embriyodan hücre alınarak genetik inceleme yapılır. Ailede mevcut genetik hastalığı olan çiftlerde, sağlıklı embriyoyu bulmak için uygulanılan bir yöntemdir.

Bu yöntem embriyoya zarar vermemekle beraber, sağlıklı embriyolara ulaşma ihtimalini arttığından, sağlıklı gebelik ihtimalide arttar.

PGT Kime Uygulanır?

1. Tek gen hastalıkları (kistik fibroz, orak hücreli anemi vb)
2. Cinsiyete bağlı hastalıklarda cinsiyet belirleme (kas hasatlıkları)
3. Yapısal kromozomal hastalıklar
4. Tekrralayan başarısız tüp bebek denemeleri,
5. İleri anne yaşı (38 yaş üzerindeki kadınlar)
6. Tekrarlayan düşükler